Home

Trang chủ > Di sản văn hóa > Đền thờ, mộ Phạm Nhị Lang

Tên di sản : Đền thờ, mộ Phạm Nhị Lang

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 255/QĐ-UBND

Giới thiệu

Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng thì đền thờ lăng mộ Phạm Nhị Lang trước được xây dựng khá khang trang trong quần thể các di tích và thiết chế văn hoá của làng Nhật Tân, bao gồm đình làng, tiếp đến là đền thờ, lăng mộ ông, sau đó là nghè Thánh Cao Sơn, phủ Mẫu. Đền được xây dựng theo kiểu hình chữ Đinh (J) bao gồm nhà tiền đường và hậu cung. Nhà tiền đường rộng năm gian, hai chái có chạm trổ hoạ tiết hoa văn trên các câu đầu, hiên và quá giang.

Do vị trí địa lý của làng nằm cách đường 8 chiến lược không xa nên không tránh khỏi những cuộc công kích bắn phá của máy bay Mỹ. Năm 1965, đền thờ Phạm Nhị Lang và nhiều ngôi đình, phủ, nhà cửa khác trong làng đã bị bom phá huỷ trước các trận oanh tạc ác liệt của máy bay Mỹ vào tuyến đường giao thông từ cầu Hang đi Ghép. Ngày nay chỉ còn lại một hậu cung ba gian được dân làng, dòng họ di chuyển từ vị trí khu lăng mộ về trung tâm chính giữa làng - nơi từ đường chính của dòng họ Phạm Viết trước đây.

Hậu cung được xây dựng trên vị trí khu đất 100m², có kích thước 78m (rộng 6,5m; dài 12m). Phía trước đền được xây một bức bình phong có đề hai chữ Hán “Hưng phú”. Bình phong xây kiểu hình cuốn thư, ô giữa tạo bởi hình cây tùng tỏa bóng điểm cảnh những con vật như hươu, nai rất tự nhiên. Nhà hậu cung ngôi đền được xây cao hơn so với mặt sân 0,5m, bao gồm ba bậc lên xuống. Thiết kế hậu cung mới được tái tạo, phần mặt tiền tạo nên ba cửa ra vào một cửa chính và hai cửa phụ. Trên nóc đỉnh nhà cửa chính đắp một bức Đại tự "Thần Tổ Đường".

Nét đặc biệt của di tích là ba hương án bằng gỗ hiện còn, kích cỡ kiểu dáng khác nhau, được bài trí tạo thành một hàng bệ tam cấp.

Tính từ trong ra bệ thứ nhất đặt ngai thờ Phạm Nhị Lang, thứ hai đặt ngai thờ bà Quế Hoa nương, thứ ba là nơi thờ hội đồng. Trong ba bộ hương án thì bộ thứ nhất đặt trong cùng, bộ thứ ba đặt ngoài cùng có kiểu dáng, phong cách tạo tác rồng mây và các hoạ tiết khác. Hương án thứ ba kích thước cao 1m, rộng 1,2m, dài 1,8m có 4 chân quỳ, tạo thành ba ngăn riêng biệt. Ngăn thứ nhất mặt tiền chia làm năm ô nhỏ, ô chính giữa chạm hình cúc hoá nhật, hai bên ô chính là hai con rồng chầu, tiếp đến hai ô, còn lại tạo hình chim phượng. Mặt hương án tiếp giáp với ngăn ô thứ nhất là một hàng ngang hoa cúc cách điệu, rồng chạm đầu ngẩng cao theo thế đối xứng con này vờn con kia, nhìn kỹ như đang bay lượn trong một hình vòng tròn. Chân dài khoẻ, hai mắt lộ rõ, các đạo lửa tạo vút ra trông như những dải mây. Ngăn thứ ba là một bức chạm trổ khép kín, như dải yếm, có hoa văn rồng, mây kéo dài xuống đến chân quỳ, cân xứng với hình mặt trời, ngăn thứ nhất người ta chạm hình một con hổ phù, miệng ngậm chữ thọ. Hai bên có hai con rồng chầu. Rồng được chạm với thân hình dài uốn lượn cùng với các đao lửa, dải mây từ phía chân quỳ kéo lên. Ở mỗi cạnh chân quỳ, người ta chạm hình bốn con lân hoá, ngăn cách ra giữa phần chân và yếm phía trên.

Hương án thứ nhất cao 1,4m, rộng 0,6m, dài 1,75m, ở phần hương án thứ nhất không đặc sắc về mặt tạo tác nghệ thuật nhưng lại rất đặc trưng về kiểu dáng, các hoạ tiết chạm trổ phản ánh giá trị nghệ thuật một thời kỳ, của nền mỹ thuật Việt Nam.

Khu lăng mộ được xây dựng với tổng diện tích gần 500m², trên khu vực chính của ngôi đền trước đây. Hiện nay, trên lăng mộ vẫn còn bia đá ghi tên tuổi ông và thế thứ con cháu. Nét đặc biệt ở tại khu lăng mộ chúng tôi thấy có một ngôi mộ hình vòng tròn bằng đá rất đẹp. Mộ là nơi an táng thi thể của ông tổ đời thứ 8 trong dòng họ. Kết cấu ngôi mộ chia thành hai bậc có bán kính 1m. Theo các cụ cao niên trong dòng tộc thì trước đây toàn bộ các mộ được xây dựng bằng đá xanh, mãi sau năm 1954 mới bị tháo dỡ và được dân làng dòng tộc sửa sang xây dựng như ngày nay.

Thống kê hiện vật:

Di tích cho đến ngày nay còn lại những hiện vật sau.

Sắc phong thời Khải Định (bản gỗ)

Gia Phả - sự tích (bản chữ Hán năm 1823)

Đại tự gỗ cổ

Câu đối gỗ cổ: 1 đôi

Bia mộ bằng đá: 2 bia

Biển bài: 2 cái

Kiếm gỗ: 2 đôi

Khay mịch cổ bằng gỗ: 1cái

Đại đao: 2 cây

Mâm bồng: 1 đôi